Adana İcra Hukuku Sıkça Sorulan Sorular

İcra takibi, borcunu ödemeyen bir kişiden (borçludan) alacağı tahsil etmek için devlet gücünün kullanıldığı yasal işlemler bütünüdür. Alacaklı, icra dairesine başvurarak borçluya karşı icra takibi başlatır; böylece borcun resmî yollarla tahsili amaçlanır. İcra takibi başlatıldığında icra müdürlüğü borçluya bir ödeme emri (icra tebligatı) gönderir. Bu takip süreci sonunda borç ödenmezse borçlunun malvarlığına haciz konulup satılarak alacak tahsil edilir. İcra takibi, mahkeme kararına dayalı olabilir (ilamlı icra) veya doğrudan alacaklının başvurusu ile mahkeme kararı olmaksızın başlatılabilir (ilamsız icra).

İcra takibi başlatmak için alacaklı veya vekili, borçlunun ikametgâhının bulunduğu (veya yetkili) icra dairesine bir takip talebiyle başvurur. Bu başvuruda alacağın miktarı, dayanağı ve borçlu bilgileri belirtilir. Avukat aracılığıyla başlatılabileceği gibi, avukatsız olarak alacaklının bizzat icra takibi başlatması da mümkündür. Başvuru üzerine icra müdürlüğü borçluya bir ödeme emri tebliğ eder. Ödeme emrinde borcun ödenmesi veya itiraz edilmesi için yasal süreler bildirilir. İcra takibi, harç ve masrafların da yatırılmasıyla resmen başlar. Alacaklı, alacağın türüne göre ilamlı, ilamsız ya da kambiyo senetlerine özgü takip yollarından uygun olanını seçerek işlemleri yürütür. Doğru takip türü belirlendikten sonra gerekli belgelerle icra dairesine başvurmak yeterlidir.

Borçluya icra dairesinden gelen ödeme emri (tebligat) ciddiye alınmalıdır. Bu tebligatı alınca öncelikle içeriğine bakmalısınız: Borca dair miktar ve dayanak belirtilir. Eğer borcu kabul ediyorsanız, tebliğden itibaren 7 gün içinde ödeme yapmanız en doğrusudur. Borcu ödeyemiyorsanız veya borcun haksız olduğunu düşünüyorsanız aynı 7 gün içinde icra dairesine itiraz etme hakkınız vardır. Ödeme emrine süresinde itiraz edilmez ve borç da ödenmezse, takip kesinleşir ve alacaklı haciz işlemlerine geçebilir. Özetle, icra tebligatı geldiğinde 7 günlük süre içinde ya borcu ödeyin ya da borca itiraz edin. Hiçbir şey yapmazsanız, takip kesinleşip mallarınıza haciz gelebilir.

İlamlı icra, bir mahkeme kararı veya kanun hükmünde belgeye dayanan alacak için başlatılan icra takibidir. Eğer alacaklı elinde bir ilam (örneğin mahkeme kararı, ilam niteliğinde belge) varsa, bu kararı icraya koyarak borçludan cebri icra yoluyla tahsilat yapabilir. İlamlı icrada, icra takibi başlatılabilmesi için kesinleşmiş veya temyizi kabil bir mahkeme hükmü bulunması aranır. İcra müdürlüğü, ilama dayanarak borçluya icra emri gönderir. Borçlu ilamdaki yükümlülüğü (parayı ödeme, çocuğu teslim, taşınmazı boşaltma gibi) icra emrinde belirtilen sürede yerine getirmezse, zorla yerine getirme ve haciz aşamalarına geçilir. Kısaca, ilamlı icra “mahkeme kararına dayalı icra” demektir.

İlamsız icra, herhangi bir mahkeme kararına dayanmadan para veya teminat alacaklarının tahsili için başlatılan icra yoludur. Alacaklı, örneğin bir senet, fatura veya sözleşmeye dayanan alacağı için doğrudan icra dairesine gidip ilamsız icra takibi başlatabilir. İcra müdürlüğü borçluya bir ödeme emri yollar ve borçlunun 7 gün içinde itiraz etme veya ödeme hakkı vardır. İlamsız takip, en sık kullanılan takip yoludur ve genel haciz yoluyla takip olarak da bilinir. Bu yolda alacaklının elinde resmi bir ilam olmasa da takip talebiyle süreç başlar. Borçlu süresinde itiraz etmez veya ödeme yapmazsa takip kesinleşir ve haciz uygulanabilir. Özetle, ilamsız icra “mahkeme kararı olmaksızın, doğrudan icra yoluyla alacak tahsili” yöntemidir.

En temel fark, dayanak belgedir. İlamlı icra, bir mahkeme hükmüne veya ilam niteliğinde belgeye dayanırken, ilamsız icra için böyle bir karara gerek yoktur. İlamlı icrada icra takibi doğrudan icra emri ile başlar ve borçluya genelde 10 gün içinde ilamdaki borcu ödemesi veya hükmü yerine getirmesi için süre verilir. İlamsız icrada ise ödeme emri tebliğ edilir ve borçluya 7 gün itiraz süresi tanınır. Ayrıca ilamlı icra, sadece para değil diğer edimler (örneğin bir evi tahliye, bir işin yapılması) için de kullanılabilirken, ilamsız icra yalnızca para ve teminat alacakları içindir. Özetle: ilamlı icra karar gerektirir, ilamsız icra herhangi bir alacak için doğrudan başlatılabilir; prosedür ve süreler bu nedenle farklılık gösterir.

Ücretlere uygulanan maaş haczinde, kanun borçlunun geçimini göz önünde bulundurur. Maaşın en fazla ¼’ü (yüzde 25’i) haczedilebilir. Yani maaşınızın dörtte üçü sizde kalmak zorundadır. Daha yüksek bir kesinti, ancak borçlunun rıza göstermesi (muvafakati) halinde mümkündür. Birden fazla haciz dosyası olsa bile toplam kesinti oranı genellikle %25’i geçmez. Emekli maaşları ise kural olarak haczedilemez; yalnızca nafaka borçları gibi bazı özel durumlarda veya emeklinin kendi isteğiyle haciz uygulanabilir. Özetle, maaş haczinde borçluya geçinebilmesi için yasal olarak maaşının önemli bir kısmı bırakılır ve en fazla dörtte biri kesilebilir.

Genel olarak hayır, emekli maaşları normal borçlar için haczedilemez. Sosyal güvenlik kurumlarından alınan emekli aylıkları, kanunen koruma altındadır. İcra İflas Kanunu’na göre emekli maaşına haciz konabilmesi ancak emeklinin kendi rızası ile mümkündür (maaşının haczedilmesini kabul ederse) ya da nafaka borçları gibi kanunun istisna saydığı durumlarda uygulanabilir. Örneğin, emekli bir kişi eş veya çocuk nafakasını ödemezse, nafaka alacağı için emekli aylığına haciz konulabilir. Bunun dışında, kredi borcu, senet borcu gibi alacaklar için alacaklı emekli maaşına dokunamaz. Emekli maaşı haczedilmek istenirse, borçlu emekli bunu kabul etmediği sürece icra dairesi haciz işlemi yapamaz

Ödenmeyen bir senet (bono) için alacaklı, kambiyo senetlerine özgü icra takibi başlatabilir. Bu özel ilamsız takip türünde alacaklı senedin aslını icra dairesine ibraz ederek takip talebinde bulunur. İcra dairesi borçluya ödeme emri gönderir ve senet borcunu ödemesi için genellikle 10 gün süre verir. Borçlu, bu süre içinde ödeme yapmazsa veya senede itiraz etmezse takip kesinleşir; ardından borçlunun mallarına haciz konulabilir. Senede dayalı takipte borçlu, ancak sınırlı itiraz sebepleriyle (imzaya itiraz, zamanaşımı gibi) 5 gün içinde itiraz edebilir. Avukatsız da senet icraya konulabilir; icra dairesindeki formda “kambiyo takibi” seçilerek senet bilgileri doldurulur ancak icra takipleri çok sıkı şekli şartlara bağlı olduğundan olası bir hak kaybına uğramamanız için avukattan destek almanız tavsiye edilir. 

Haciz, borçlunun borcunu ödemediği durumda, alacaklının talebiyle icra dairesi tarafından borçlunun mal, hak ve gelirlerine el konulması işlemidir. Haciz ile borçlunun belirli malları veya maaşının bir kısmı yasal güvence altına alınır ve satılarak ya da doğrudan alacaklıya ödenerek borcun tahsiline gidilir. Örneğin, ödeme emri kesinleşen borç için borçlunun ev eşyalarına, bankadaki hesaplarına, aracına veya maaşına haciz konabilir. Haciz işlemi icra memuru tarafından gerçekleştirilir ve haczedilen mallar genellikle yediemine teslim edilir. Haciz konulan malın satışı için icra dairesi açık artırma düzenler ve satış bedelinden alacaklı alacağını alır. Kısaca haciz, borcun zorla tahsili için malvarlığına el koyma prosedürüdür.

Kanun, borçlunun ve ailesinin temel yaşamını sürdürmesi için gerekli bazı mal ve hakları haciz dışında tutar. İcra ve İflas Kanunu m.82’ye göre borçlunun kendisi ve aynı evdeki aile bireyleri için lüzumlu eşyalar haczedilemez. Örneğin, borçlunun evindeki buzdolabı, çamaşır makinesi, yatak, mutfak gereçleri gibi temel ev eşyalarının bir tanesi (eğer birden fazla varsa biri haczedilebilir) koruma altındadır. Yine borçlunun işini sürdürmesi için gerekli alet ve ekipman (örneğin esnafın takım tezgâhı, çiftçinin traktörü gibi mesleki araçlar) geçimi etkilediğinden haczedilemez. Borçlunun maaş veya ücretinin sadece bir kısmı haczedilebilir, kalan kısmı (en az %75’i) borçluya bırakılır. Emekli maaşları, harp malullüğü gazilik aylıkları, sosyal yardım niteliğindeki ödenekler de haczedilemeyen haklardandır. Ayrıca borçlunun zorunlu gıda ve yakacakları, borçlu çiftçiyse belli sayıdaki hayvanları ve üç aylık yemleri gibi istisnalar kanunda tek tek sayılmıştır. Bu kurallar, borçlunun insan onuruna yakışır bir yaşam sürdürebilmesi için getirilmiştir.

Hayır, adi borçların ödenmemesi doğrudan hapis cezasına yol açmaz. Türkiye’de borç nedeniyle hapis yasağı vardır (Anayasa m.38). Örneğin kredi kartı, banka kredisi, senet borcu gibi borçları ödemediğiniz için hapse giremezsiniz. Borçlu, borcunu ödemezse alacaklı ancak icra takibi ve haciz yoluyla tahsil yoluna gidebilir; bu süreçte borçlunun mal varlığına el konulabilir ama kendisi özgürlüğünden mahrum edilemez. Ancak bazı istisnai durumlar vardır: Nafaka borcunu ödememek, mahkemece belirlenen taksitleri ödememek üzere verilen taahhüdü ihlal etmek gibi hallerde icra hukukunda tazyik hapsi (üç aya kadar disiplin hapsi) öngörülmüştür. Bunlar dışında, “borcunu ödeyemediği için hapse girdi” şeklinde bir durum söz konusu olmaz. Eğer sizi borç nedeniyle hapisle tehdit edenler olursa bunun yasal bir dayanağı olmadığını bilmelisiniz.

Borçlu, kendisine tebliğ edilen ödeme emrindeki borca karşı, yasal süresi içinde itiraz ederek icra takibini durdurabilir. İlamsız icra takibinde borçlu, ödeme emrinin tebliğinden itibaren 7 gün içinde ilgili icra dairesine bir dilekçeyle itiraz etmelidir. İtiraz dilekçesinde borcun tamamına veya bir kısmına itiraz edilebilir; borcun hiç olmadığı, kısmen ödendiği, zamanaşımına uğradığı gibi sebepler belirtilerek itiraz yapılabilir. Borçlu itirazında sebep göstermek zorunda değildir, ancak bir sebep belirtirse sonradan bunu değiştiremez. Süresinde yapılan itiraz, otomatik olarak takibi durdurur. İcra takibine itiraz edildikten sonra alacaklı, itirazın iptali davası veya itirazın kaldırılması yoluyla itirazı bertaraf etmeye çalışabilir. Borçlunun itirazı haklı bulunursa takip tamamen düşer. Önemli nokta, tarafınıza tebliğ edilen icra/ödeme emrinin üzerinde yazan itiraz süresinin kaçırılmamasıdır; süre geçerse itiraz hakkı kaybedilir ve takip kesinleşir.

Her alacak ve icra takibi için bir zamanaşımı süresi vardır. İlamsız takip konusu alacaklar genellikle borcun türüne göre değişen genel zamanaşımlarına tabidir (örneğin adi borçlar 10 yıl, kambiyo senetleri 3 yıl veya 5 yıl gibi). İcra takibi başlatılmışsa, takibin zamanaşımına uğramaması için dosyada işlem yapılması gerekir. İcra dosyasında en son işlemden itibaren 10 yıl geçerse, dosya düşmez ancak alacağın zamanaşımına uğradığı ileri sürülebilir. Mahkeme ilamına dayalı alacaklar için ilam zamanaşımı süresi 10 yıldır. Eğer alacak zamanaşımına uğramışsa, borçlu bu durumu icra takibinde itiraz veya şikayet yoluyla ileri sürebilir. Örneğin bir mahkeme kararı kesinleştikten sonra 10 yıl içinde icraya konulmazsa, alacak zamanaşımına uğrar. Ayrıca kesinleşmiş takiplerde de alacaklının 10 yıl boyunca hiçbir işlem yapmaması halinde borçlu, zamanaşımı itirazıyla hacizleri düşürebilir. Kısacası, icra takibinde zamanaşımı alacağın niteliğine göre değişir; alacaklıların hak kaybına uğramamak için yasal süreler içinde işlemlerini yapması gerekir.

Borç ödenmez ve icra takibi kesinleşirse, alacaklı borçlunun ikametgâhına haciz için gelinebilir. Uygulamada icra memurları, alacaklının talebi üzerine polis eşliğinde borçlunun evine hacze gidebilir. Ancak ev hacizlerinde kanun, borçlunun haline münasip ev eşyalarını korur (bir evdeki zorunlu eşyaların biri haczedilmez). Hacze gelen memurlar, borçlunun evinde değerli eşyaları, lüks sayılabilecek fazla eşyaları, elektronik cihazları vb. tespit edip haczedebilir. Tek televizyon, buzdolabı, çamaşır makinesi gibi temel ihtiyaç eşyaları genellikle haczedilmez. Bunun dışında evde bulunan ve borçlunun mülkiyetinde olan menkul mallar haczedilebilir. “Eve haciz gelmesi” demek, icra memurunun evde hacze kabil eşyaları tutanakla alıp yediemine bırakması demektir. Eğer borçlu ödeme yapmazsa, haczedilen eşyalar satışa çıkarılıp geliriyle borç ödenir. Borçlu ev hacziyle karşılaşmamak için mümkünse yasal sürede borca itiraz etmeli veya ödeme planı konusunda alacaklıyla anlaşmalıdır.

Borcunuz nedeniyle banka hesaplarınıza elektronik haciz (e-haciz) uygulanabilir. Hesabınıza haciz konulduysa, öncelikle hangi icra dosyasından haciz konulduğunu öğrenin. Eğer hesapta blokaj varsa, bu hesaptaki paralar icra dairesince talep ediliyor demektir. Yapmanız gereken, borcu ödeme veya anlaşma yoluna gitmektir. Borcu ödediğinizde icra dairesi haciz kalkması için bankaya yazı gönderecektir. Hesaptaki para maaşınız ise, maaş haczinde olduğu gibi yalnızca %25’ine haciz konulabilir; kalan kısım size ait olmalıdır. Eğer hesabınızdaki para emekli maaşı ise, bu hacze konu olmamalıdır – bu durumda derhal icra dairesine başvurup haczin kaldırılmasını talep edebilirsiniz. Bazı durumlarda, haciz konulan hesapta mevcut para borcu karşılamaya yetmiyorsa hesap blokeli kalır ve hesaba ileride gelecek paralar da haczedilebilir. Borçlu, alacaklı ile görüşüp yapılandırma veya taksitlendirme konusunda anlaşırsa, alacaklının talebiyle hesap haczi kaldırılabilir. Hukuken haksız veya fazla haciz uygulandığını düşünüyorsanız, icra mahkemesine şikayet yoluyla da itiraz edebilirsiniz.

İcra takibi süresi, borcun durumuna ve tarafların tutumuna göre değişir. İlamsız icrada, ödeme emri tebliğinden itibaren 7 gün içinde itiraz gelmezse takip kesinleşir; haciz işlemleri birkaç hafta içinde başlayabilir. Borçlu itiraz ederse, alacaklı itirazın kaldırılması veya iptali davası açmak zorundadır, bu da birkaç ay sürebilir. İlamlı icrada, borçluya icra emri tebliğ edilir ve genellikle 10 gün içinde ödeme yapması beklenir; yapmazsa takip kesinleşir ve haciz aşamasına geçilir. Haciz konulduktan sonra malvarlığının paraya çevrilmesi (satışı) süreci vardır: taşınır mallar hızlıca (birkaç ayda) satılabilirken, taşınmazların satış ve paraya dönüşmesi 6 ayı aşabilir. Taraflar anlaşır veya borç ödenirse dosya kısa sürede kapanır. Ancak borçlu malları saklar, adresinde bulunamaz ya da itiraz ve dava süreçleri işletilirse takip yıllarca uzayabilir. Bu nedenle kesin bir süre yoktur; en iyi ihtimalle bir-iki ayda sonuçlanabileceği gibi, uyuşmazlık halinde uzun sürebilir.

İcra takibi açarken alacaklının belli masrafları karşılaması gerekir. İcra dairesine takip talebi verirken harç ve avanslar yatırılır. Öncelikle alacağın belli bir oranında icra harcı alınır (takip türüne göre değişir, genellikle binde 5,69 peşin harç gibi). Ayrıca tebligat giderleri, başvuru harcı, vekalet harcı (avukatla takipte) gibi kalemler vardır. Örneğin 10.000 TL’lik bir alacak için icra takibi başlatırken birkaç yüz liralık masraf yapmak gerekebilir (harçlar ve posta masrafları dahil). Ancak bu masraflar borçluya yükletilir; yani alacaklı başlangıçta öder ama takip sonunda borçluya ait icra dosyası borcuna eklenir. Haciz yapılacaksa, haciz için araç gideri ve yediemin deposu ücreti gibi giderler de avans olarak istenir. Kısacası, icraya veren alacaklı bir miktar masraf yapar ancak bu tutarlar faiziyle birlikte borçludan tahsil edilebilir. Masrafları ödemeden icra takibi açılamaz. Bu yüzden alacaklılar, tahsil edeceği meblağı ve icra masraflarını birlikte düşünmelidir.

Evet, alacaklı bir avukat tutmadan da icra takibini kendisi başlatabilir ve yürütebilir. Hukuken icra takibi açmak için avukat mecburiyeti yoktur. Uygulamada, şahsen icra dairesine giderek veya e-Devlet üzerinden UYAP sistemiyle icra takibi başlatılabilir. İcra dairesindeki formları doldurup gerekli harçları yatırarak işlem yapabilirsiniz. Ancak hukuki bilgi ve takip gerektirdiğinden, özellikle büyük meblağlı veya karmaşık dosyalarda avukat yardımı almak önerilir. Avukat olmadan takip yaptığınızda, borçlu itiraz ederse devamında mahkemede davayı da sizin takip etmeniz gerekir. Ayrıca avukatla takipte borçludan avukatlık ücreti de tahsil edilebilir (bu tutar da caydırıcı olabilir). Yine de küçük ve net alacaklar için birçok kişi avukatsız icra takibi yapabilmektedir. Sonuç olarak, mümkün olmakla beraber, usul hatası yapmamak ve hak kaybına uğramamak için avukata danışmanız şiddetle önerilir.

İcra takibine düşmüş bir borcu taksitli ödemek, ancak alacaklının rızasıyla mümkündür. İcra dairesi, borcu kendi kendine taksite bağlamaz; borçlu ve alacaklı anlaşırsa taksitlendirme yapılabilir. Örneğin alacaklıyla görüşüp borcu belirli aylık ödemeler halinde kapatmak konusunda yazılı anlaşma (ödeme protokolü) yapabilirsiniz. Bu durumda alacaklı icra işlemlerini durdurur, siz de taksitleri ödedikçe borç azalır. Resmî olarak icra dosyasına taahhüt verip taksitlendirme de yapılabilir; borçlu icra müdürlüğünde borcu şu tarihlerde şu taksitlerle ödemeyi taahhüt eder. Ancak bu taahhüdün aksatılması halinde taahhüdü ihlal suçundan hapis riski olduğu unutulmamalıdır. Bu yüzden, yapabileceğiniz bir ödeme planına göre taahhüt verin. Eğer alacaklı taksitlendirmeye yanaşmıyorsa, siz yine de dilediğiniz aralıklarla kısmi ödemeler yapabilirsiniz; bu borcun faizini azaltır ama alacaklı tüm borç bitene kadar haciz yetkisine sahip olmaya devam eder. Sonuç olarak, taksit imkanı vardır ama bunun için alacaklı ile anlaşmak en güvenli yoldur.