Ortak Velayet Nedir?

Ortak Velayet Nedir? Ortak Velayetin Şartları Nelerdir?

Boşanma süreci, eşler için olduğu kadar, müşterek çocuklar için de oldukça zorlu ve hassas bir dönemdir. Bu sürecin en önemli hukuki sonuçlarından biri, şüphesiz ki çocuğun velayetinin mahkeme marifetiyle düzenlenmesidir. Geleneksel ve yaygın olarak velayet, boşanma sonrası ebeveynlerden birine verilirken, modern aile hukuku anlayışı çocuğun üstün yararını merkeze alarak yeni yaklaşımlar geliştirmiştir. Bu yaklaşımların en önemlilerinden biri de Ortak Velayet Nedir? sorusunda ifadesini bulan ortak velayet kurumudur. Ortak velayet, boşanmış olsalar dahi anne ve babanın, çocuklarının geleceğiyle ilgili önemli kararları birlikte almaya ve sorumlulukları eşit şekilde paylaşmaya devam etmelerini sağlayan, modern ve hukuki bir düzenlemedir.

Bu yazımızda, Türk hukuk sisteminde giderek daha fazla uygulama alanı bulan Ortak Velayet Nedir? sorusu tüm detaylarıyla yanıtlanacaktır. Ortak velayetin hukuki dayanakları, mahkemelerin bu kararı hangi şartlar altında verdiği, ortak velayette nafaka düzenlemesinin nasıl yapıldığı, bu velayet türünün avantajları ve ortak velayetin dezavantajları gibi konular, güncel mevzuat ve Yargıtay kararları ışığında kapsamlı bir şekilde ele alınacaktır. Ayrıca, velayet düzenlemesinin sonradan değiştirilip değiştirilemeyeceği ve Anlaşmalı Velayet Değişikliği Nasıl Yapılır? gibi pratik sorulara da açıklık getirilecektir.

Ortak Velayet Nedir?

Ortak Velayet Nedir? sorusunun en temel cevabı; boşanma veya ayrılık durumunda, ergin olmayan çocuğun bakımı, eğitimi, sağlığı ve diğer tüm önemli konularıyla ilgili hak ve sorumlulukların her iki ebeveyn tarafından birlikte ve eşit olarak kullanılmaya devam edilmesidir. Evlilik birliği devam ederken velayetin anne ve baba tarafından ortaklaşa kullanılması bilinen yasal bir kuraldır. Ortak velayet ise, bu ortak kullanımın evlilik birliğinin sona ermesinden sonra da devam etmesini ifade etmektedir.

Türk Medeni Kanunu’nda (TMK) boşanma sonrası için ortak velayeti açıkça düzenleyen bir hüküm bulunmamaktaydı.  Hatta uzun yıllar Yargıtay, boşanma halinde velayetin mutlaka eşlerden birine verilmesi gerektiğini, ortak velayet düzenlemesinin Türk kamu düzenine aykırı olduğunu kabul etmekteydi. Ancak, Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler ve değişen toplumsal yapı, bu katı görüşün zamanla yumuşamasına ve ortak velayetin Türk hukukunda da uygulanabilir hale gelmesine zemin hazırladı. Bu uygulamadan sonra Ortak Velayet Nedir? Sorusunun cevabı da bir hayli önem kazandı. 

Bu değişimin temelinde iki önemli uluslararası belge yatmaktadır:

1. Ortak Velayet Nedir Sorusunun Cevabında Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme: Bu sözleşme, çocukları ilgilendiren tüm yargısal ve idari faaliyetlerde “çocuğun üstün yararının” temel düşünce olması gerektiğini vurgulamaktadır. 
2. Ortak Velayet Nedir Sorusunun Cevabında İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına İlişkin Sözleşme’ye Ek 7 No’lu Protokol: Türkiye tarafından da onaylanarak iç hukukun bir parçası haline gelen bu protokolün 5. maddesi, “Eşler evlilikte, evlilik süresince ve evliliğin sona ermesi durumunda, kendi aralarında ve çocukları ile ilişkilerinde medeni haklar ve sorumluluklardan eşit şekilde yararlanırlar.” hükmünü amirdir. 

Bu uluslararası düzenlemeler, Anayasa’nın 90. maddesi uyarınca kanun hükmünde olduğundan, mahkemeler artık çocuğun üstün yararının gerektirdiği ve ebeveynlerin de anlaştığı durumlarda ortak velayete hükmedebilmektedir.  Yargıtay 2. Hukuk Dairesi’nin 2017 yılında verdiği emsal bir kararla birlikte, ortak velayetin Türk kamu düzenine aykırı olmadığı kesinleşmiş ve bu tarihten sonra aile mahkemeleri tarafından daha sık uygulanmaya başlanmıştır.  Ortak Velayet Nedir Sorusunun Cevabının bu kararla birlikte önem kazandığı da bir gerçektir. 

Türk Medeni Kanunu Madde 336 – Velayetin Kapsamı

Evlilik devam ettiği sürece ana ve baba velâyeti birlikte kullanırlar.

Ortak hayata son verilmiş veya ayrılık hâli gerçekleşmişse hâkim, velâyeti eşlerden birine verebilir.

Velâyet, ana ve babadan birinin ölümü hâlinde sağ kalana, boşanmada ise çocuk kendisine bırakılan tarafa aittir.

Ortak Velayet Nedir Sorusunun Cevabında; Ortak Velayetin Şartları Nelerdir?

Bir mahkemenin ortak velayete karar verebilmesi için belirli koşulların bir arada bulunması gerekmektedir. Bu şartlar, tamamen çocuğun menfaatini korumaya yöneliktir.

• Ortak Velayetin Şartları Nelerdir Sorusunun Cevabında Çocuğun Üstün Yararının Önemi: Ortak velayet kararının verilebilmesi için en temel ve vazgeçilmez şart, bu düzenlemenin çocuğun üstün yararına hizmet etmesidir. Ebeveynler istese dahi, hakim yapacağı değerlendirmede ortak velayetin çocuğun fiziksel, zihinsel veya ahlaki gelişimine zarar vereceği kanaatine varırsa bu talebi reddedebilir. Çünkü ortak çocuğun velayeti, kamu düzenine ilişkindir.
• Ortak Velayetin Şartları Nelerdir Sorusunun Cevabında Ebeveynlerin Anlaşması ve Talebi: Ortak velayet, kural olarak ebeveynlerin bu konuda anlaşmış olmalarını ve mahkemeden birlikte talepte bulunmalarını gerektirir. Taraflar arasında velayet konusunda bir çekişme varsa, yani her iki taraf da tek başına velayeti istiyorsa, hakimin kendiliğinden ortak velayete karar vermesi beklenmez.  Bu durum, özellikle anlaşmalı boşanma davalarında protokol ile düzenlenerek mahkemeye sunulmaktadır. 
• Ortak Velayetin Şartları Nelerdir Sorusunun Cevabında Ebeveynler Arasında İşbirliği ve İletişim: Ortak velayetin sağlıklı bir şekilde yürütülebilmesi, boşanmış eşlerin çocukları için sağlıklı bir iletişim kurabilmelerine ve işbirliği yapabilmelerine bağlıdır.  Birbirlerine karşı kin, öfke ve düşmanlık besleyen, çocukla ilgili en basit konularda bile anlaşamayan ebeveynler için ortak velayet uygun bir çözüm değildir. 
• Ortak Velayetin Şartları Nelerdir Sorusunun Cevabında Çocuğun Görüşünün Alınması: Yargıtay’ın yerleşik içtihatlarına göre, idrak yaşına (genellikle 8 yaş ve üzeri) gelmiş olan çocuğun velayet konusundaki görüşü mutlaka alınmalıdır.  Çocuğun isteği tek başına belirleyici olmasa da, hakim karar verirken çocuğun beyanlarını önemli bir faktör olarak dikkate alacaktır.

Tablo: Ortak Velayet Nedir? Ortak Velayetin Avantajları ve Dezavantajları Nelerdir?

Ortak velayet, çocuğun üstün yararını sağlama potansiyeli taşısa da her aile yapısı için uygun olmayabilir. Bu nedenle karar vermeden önce avantaj ve dezavantajlarının dikkatle değerlendirilmesi gerekmektedir.

Ortak Velayet Nedir Sorusunun Cevabında; Ortak Velayette Nafaka Konusu

Boşanma sürecindeki en önemli konulardan biri de nafakadır. Yaygın bir yanılgının aksine, ortak velayete karar verilmesi, nafaka yükümlülüğünü otomatik olarak ortadan kaldırmaz.  Ortak velayette nafaka (iştirak nafakası), çocuğun fiilen yanında kaldığı ve bakımını üstlenen ebeveynin, diğer ebeveynden talep edebileceği bir haktır.

Hakim, ortak velayette nafaka miktarını belirlerken şu hususları göz önünde bulundurur:

• Çocuğun yaşı, eğitim, sağlık, barınma, giyim gibi temel ihtiyaçları ve giderleri. 
• Her iki ebeveynin de ekonomik ve sosyal durumları, gelirleri ve ödeme güçleri.
• Amaç, her iki ebeveynin de mali güçleri oranında çocuğun giderlerine katılımını sağlamaktır.  Anlaşmalı boşanma protokolünde taraflar nafaka konusunda anlaşmış olsalar bile, hakim çocuğun üstün yararını gözeterek bu miktarı değiştirebilir veya nafaka ödenmeyeceği kararlaştırılmışsa bile nafaka takdir edebilir. Zira iştirak nafakası kamu düzenine ilişkindir. 

Anlaşmalı Velayet Değişikliği Nasıl Yapılır?

Boşanma davasında verilen velayet kararları, kesin hüküm niteliğinde değildir. Zamanla değişen koşullar ve çocuğun menfaati gerektirdiğinde, velayet düzenlemesi yeniden yapılabilir. Bu, “Velayetin Değiştirilmesi Davası” ile mümkündür.  Peki, Anlaşmalı Velayet Değişikliği Nasıl Yapılır?

Velayetin değiştirilmesi için temel şart, velayetin mevcut ebeveynde kalmasının çocuğun menfaatine aykırı olduğuna dair esaslı ve sürekli bir değişikliğin ortaya çıkmasıdır. Örneğin, velayet sahibi ebeveynin yeniden evlenmesi, başka bir şehre taşınması, sağlık durumunun bozulması veya çocuğa karşı olan sorumluluklarını ihmal etmesi gibi durumlar velayetin değiştirilmesi için birer neden olabilir. 

Eğer her iki ebeveyn de velayetin değiştirilmesi konusunda hemfikir ise, bu durumu bir protokol ile belirleyerek Aile Mahkemesi’ne başvurabilirler.  Bu durumda süreç, çekişmeli bir davaya göre çok daha hızlı ilerleyecektir. Ancak, tarafların anlaşmış olması tek başına yeterli değildir. Hakim, bu anlaşmanın çocuğun üstün yararına olup olmadığını mutlaka denetleyecek ve uzman raporu gibi delilleri topladıktan sonra bir karar verecektir. Dolayısıyla, Anlaşmalı Velayet Değişikliği Nasıl Yapılır? sorusunun cevabı, tarafların anlaşarak Aile Mahkemesi’ne başvurması ve hakimin bu değişikliği çocuğun menfaatine uygun bularak onaylamasıdır.

Velayet Belgesi Nereden Alınır? Velayet Belgesi E-Devletten Alınır Mı?

Velayet durumunu resmi olarak ispatlamak için gerekli olan belge, velayet kararının verildiği mahkeme dosyasından temin edilebilir.  Bu belge, mahkemenin gerekçeli kararının bir örneğidir. Günümüzde bu belgeye ulaşmak için adliyeye gitmek zorunlu değildir; UYAP Vatandaş Portal üzerinden de mahkeme kararına erişim sağlanabilmektedir. 

Peki, velayet belgesi e-devletten alınır mı? E-devlet üzerinden doğrudan “Velayet Belgesi” adıyla bir belge üretilmemektedir. Ancak, Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü hizmetleri aracılığıyla alınabilen “Nüfus Kayıt Örneği” belgesi, vukuatlı (olayları gösterir) şekilde alındığında, çocuğun nüfus kaydında velayetinin kime verildiğine dair mahkeme kararının şerhini içerir.  Bu çocuğun velayet belgesi, birçok resmi kurum tarafından velayet durumunu ispatlamak için yeterli kabul edilmektedir. Noterlerin ise velayet verme veya velayet belgesi düzenleme gibi bir yetkisi bulunmamaktadır. 

Velayet gibi son derece hassas ve çocuğun geleceğini doğrudan etkileyen bir konuda, sürecin en başından itibaren hukuki destek almak büyük önem taşımaktadır. Özellikle Adana gibi büyük şehirlerde, aile hukuku alanında tecrübeli bir Adana Boşanma Avukatı ile çalışmak, hak kayıplarının önüne geçilmesini ve sürecin çocuğun üstün yararı gözetilerek en doğru şekilde yönetilmesini sağlayacaktır. Velayet davaları, sadece boşanma sürecinin bir parçası olmayıp, başlı başına uzmanlık gerektiren davalardır. Bu nedenle, halk arasında “Adana en iyi velayet davası avukatı” olarak bilinen, bu alanda yetkinliğini kanıtlamış bir hukukçudan destek almak, çocuğunuzun geleceği için atılacak en doğru adımlardan biridir. Unutulmamalıdır ki, her avukatın öncelikli amacı müvekkilinin ve bu süreçte çocuğun haklarını en üst düzeyde korumaktır. Bu nedenle bir Adana Velayet Davası Avukatı ile çalışmak, sürecin sağlıklı ilerlemesi için kritik bir rol oynamaktadır.

Yasal Uyarı: Bu yazı genel bilgilendirme amacıyla hazırlanmış olup, hukuki danışmanlık niteliği taşımaz. Yazılarımız düzenli aralıklarla kontrol ediliyor olsa da; Her gün değişen içtihatlar neticesinde yazımızın güncelliği de garanti edilememektedir. Her somut olay kendi özel koşullarına göre değerlendirilmelidir. Hak kayıpları yaşamamak için profesyonel hukuki yardım almanız tavsiye edilir.